معرفی استاد محمدحسین سرآهنگ

بی تکلّف همه مدهوش شود در محفل‌

چون سرآهنگ شود نغمه‌سرای بیدل‌

زنده‌یاد استاد محمدحسین سرآهنگ (۱۳۰۲ ـ ۱۳۶۱ ش‌) از بزرگان موسیقی معاصر افغانستان بود. او نه تنها در این کشور، که در کل‌ّ این قلمرو فرهنگی‌، همچون هندوستان‌، پاکستان و اخیراً ایران نیز مقام و اعتباری ویژه دارد.

او از آوازخوانان کلاسیک افغانستان به حساب می‌آمد و این سبک آوازخوانی را که از حدود یک‌صد و پنجاه سال پیش در این کشور آغاز شده بود، به اوج رساند، به‌گونه‌ای که او را می‌توان هنرمند بی‌بدیل سده‌های اخیر در افغانستان دانست‌.

حدود نیم قرن فعالیت پیگیر و درخشان محمدحسین سرآهنگ‌، القاب و عناوین بسیاری به او به ارمغان آورد همچون استاد موسیقی‌، پروفیسر موسیقی‌، سرتاج موسیقی‌، شیر موسیقی‌، بابای موسیقی و کوه بلند موسیقی‌. این القاب را مراکز و نهادهای رسمی موسیقی در هندوستان به او دادند و این افتخاراتی است که در قرن اخیر، کمتر نصیب‌ِ هنرمندی در این حوزۀ فرهنگی شد.

استاد سرآهنگ‌، آوازخوانی پُرکار بود، با آثاری فراوان که از آن میان‌، فقط بخشی به ثبت و ضبط درآمده و از دستبرد حوادث در امان مانده است‌. همین مقدارِ باقی‌مانده نیز خود گنجینه‌ای بزرگ و ماندگار به حساب می‌آید. بخش عمده‌ای از آثار استاد، در برنامه‌های ویژۀ رادیو کابل‌، به صورت هفتگی و با گردانندگی عبدالوهاب مددی هنرمند سرشناس افغانستان ضبط شده است که در مقدمۀ بعضی از آهنگها، گفت‌وگوی کوتاه او با استاد را می‌شنویم‌. علاوه بر آن‌، کاستهای بسیاری نیز از محافل خصوصی و خانگی و یا اجراهایی در خانقاه کابل در دسترس است‌.

آثار استاد سرآهنگ را می‌توان در سه بخش غزل‌خوانی‌، محلی‌خوانی و کلاسیک‌خوانی (یعنی خواندن راگ‌، خیال و تُهمری‌) گردآورد. در افغانستان و در بین عموم مردم‌، غزلهای استاد شناخته‌شده‌تر است و جزء بهترین آثار موسیقی سنتی این کشور به شمار می‌آید. استاد هرچند به طور مسلکی هنرمندی محلی‌خوان نبوده است‌، بنا بر علاقه‌ای که به موسیقی محلی کشور خویش‌، در گرایشهای مختلف قومی و زبانی آن داشته است‌، بعضی از طرزهای محلی از مناطق مختلف این کشور را نیز آزموده و در این حصّه نیز آثار ماندگاری بر جای گذاشته است‌.

استاد سرآهنگ‌، به میرزا عبدالقادر بیدل شاعر بزرگ فارسی دری علاقه و ارادتی تمام داشته و غزلهای بسیاری از او را خوانده است‌. هیچ اغراق نیست اگر بخشی از شهرت ویژه‌ای را که بیدل در افغانستان دارند، به سبب همین عنایتی بدانیم که اهالی موسیقی افغانستان‌، به ویژه به استاد سرآهنگ داشتند، چون همین اکنون هم بیشتر شعرهای بیدل در افغانستان همانهایی است که استاد در آهنگهای خود اجرا کرده است‌.