این مقاله نگاهی مختصر به شعر مقاومت در افغانستان است و در مرداد ۱۳۸۴ برای مجلۀ سوره نوشته شد.

مادر این نوشته می‌کوشیم که ببینیم پالایش‌ زبان فارسی افغانستان، تا چه مایه ضرورت دارد و تا چه حد به صلاح و منفعت ماست‌. در چه حوزه‌هایی باید این کار را کرد و در چه حوزه‌هایی باید آمادگی پذیرش واژگان بیگانه را داشت‌.

سنایى غزنوى از شاعران محورى زبان فارسى است. بعضى شاعران داراى موقعیتى منحصر به فرد هستند، به گونه‌‌‌اى که در یک سبک یا شیوۀ خاص، بى‌‌‌همتایند و سرمشق‌‌‌دهنده براى دیگران.

بحث از خصوصیتى در زبان شعر است که هنوز اسم مشخصى برایش نداریم. در این‏‌جا عجالتاً اسم این کار ـ یعنى استفاده از مشخصات زبان محاوره ـ را «مردمگرایى در زبان» مى‏‌گذاریم.

سیرى اجمالى در پیشینه شعر فارسى نشان مى‏‌دهد که بهار، از دیرباز فصل محبوب شاعران و کانون توجه آنان به طبیعت بوده است. ولى این توجه همواره ثابت بوده و حاصل آن نیز شعرهایى یکسان و همانند است؟ مسلماً چنین نیست و ستایش از بهار و یادکرد عید نوروز، در طول زمان و در پاره‏‌هاى مختلف این قلمرو زبانى، با فراز و فرود و تفاوت در طرز نگاه شاعران همراه بوده است…

آنگاه که دفتری از شعرهای رضوی را به نیت انتخاب چند شعر و احیاناً نگارش یادداشتی در مورد آنها بر سر دست می‌گیری‌، درمی‌یابی که یکنواختی فضا، عناصر خیال‌، مضامین و نمادهای شعرها تا چه مایه آنها را یکسان و کم‌تمایز ساخته است‌.

امروزه به برکت رسانه‌ها، جشنواره‌ها و محافل مذهبی، گرایش به شعر مذهبی و به ویژه شعر رضوی به شکل محسوسی افزایش یافته است، به ویژه در میان جوانان. اکنون قریب به یک دهه است که موج جدیدی از این گونه شعر آغاز شده است، شعری که زبان و حال و هوای امروز دارد و با شعر مذهبی محافل سنتی ما کمابیش متفاوت است.

مثنوی «تاوان این خون تا قیامت ماند بر ما» از شاخص‌ترین آثار علی معلم دامغانی و در عین حال از آثار ماندگار عاشورایی در عصر حاضر است‌، هم به واسطۀ محتوای جهت‌بخش و هم به اعتبار آرایه‌های صوری آن‌. در این یادداشت‌، می‌کوشیم که به اجمال از ویژگیهای صوری و محتوایی آن سخن گوییم‌. شعر با این بیتها شروع می‌شود.